پدیده مدیریت سود بطور مستقیم قابل اندازهگیری نیست لذا تبیین مدلی مناسب بر ای کشف و اندازهگیری آن بسیار مهم است. با شروع مطالعات هیلی(۱۹۸۵) پیشنهاداتی برای انواع روشهای شناسایی مدیریت سود ارائه شد. مک نیکول (۲۰۰۰) روشهای شناسایی مدیریت سود را به سه دسته تقسیم میکند. دسته اول روش های مبتنی بر اقلام تعهدی اختیاری( هیلی ۱۹۸۵، دی انجلو ۱۹۸۶، جونز ۱۹۹۱، دچو و همکاران ۱۹۹۵ یا همان جونز تعدیل شده، ریس و دیگران ۱۹۹۵، کوتاری و همکاران ۲۰۰۵، استابن ۲۰۰۱، دچو و همکاران ۲۰۱۲) هستند. دسته دوم روشهای مبتنی بر اقلان تعهدی خاص( مک ونیکولز و ویلسون ۱۹۸۸، پت رونی ۱۹۹۲، بیور و انجل ۱۹۹۶، بینش ۱۹۹۷، بیور و مک نیکولز ۱۹۹۸) می باشند. دسته سوم شامل روشهای غیرتعهدی است و شامل مدل توزیع(بروگستلر و دیچف ۱۹۹۷، دجورج و دیگران ۱۹۹۹، میرو و اسکینر۱۹۹۹) ، مدل تغییرات حسابداری و مدل علائم هشدار (۲۰۰۷) میباشد.
از بینِ این سه گروه ؛ مدل های گروه نخست با اقبال بیشتری روبرو بوده اند . توان تبین مدل های مبتنی بر اقلام تعهدی اختیاری بیش از سایر مدلهاست(دچو، اسلون و سویینی۱۹۹۵؛ یونگ ۱۹۹۹؛ مک نیکولز ۲۰۰۰). لذا در اینجا صرفا به مدلهای مبتنی بر اقلام تعهدی اختیاری میپردازیم.
۲-۳-۱٫ هیلی (۱۹۸۵)
اولین مدل توسط هیلی (۱۹۸۵) معرفی شد. وی میانگین اقلام تعهدی را به عنوان معیاری از مدیریت سود میدانست. هیلی اقلام تعهدی اختیاری را به وسیله روابط زیر محاسبه میکرد:
معادله (۲-۱)
که در آن:
: اقلام تعهدی اختیاری
: کل اقلام تعهدی (سود منهای جریانهای نقدی)
: مجموع داراییهای سال قبل
در این مدل فرض میشود سطح تغییرات مورد انتظار در اقلام تعهدی غیراختیاری در طی دورههای مختلف صفر می باشد و از این رو هرگونه تغییری به مدیریت سود نسبت داده میشود. این فرض میتواند موجب انحراف در تخمین تعهدات غیراختیاری شود. تحقیق کاپلن (۱۹۸۵) نشان داد سرمایه در گردش شرکت از شرایط و عملکرد اقتصادی تأثیر میپذیرد.
۲-۳-۲٫ مدل دی آنجلو (۱۹۸۶)
اساس مدل دی آنجلو، همان مدل هیلی (۱۹۸۵)است. با این تفاوت که در این مدل اقلام تعهدی سال قبل مد نظر قرار میگیرد در حالیکه در مدل هیلی، از اقلام تعهدی دوره جاری استفاده میشد. در این مدل میزان تعهدات غیراختیاری دوره جاری برابر کل تعهدات دوره قبل است. فرض حاکم در این مدل این است که اقلام تعهدی از سالی به سال دیگر ثابت است، بنابراین هرگونه تغییر در اقلام تعهدی بعنوان مدیریت سود در نظر گرفته میشود. ولی واقعیت این است که اقلام تعهدی به واسطه شرایط اقتصادی حاکم در حال تغییر است. این موضوع باعث وارد شدن ایراد توسط منتقدان به این مدل شده است (مراجعه شود به تحقیات دچو وهمکاران ۱۹۹۵؛ بارتو، گول و تسوی ۲۰۰۱). در این مدل از روابط زیر برای محاسبه اقلام تعهدی اختیاری استفاده میشود:
معادله (۲-۲)
که در آن:
: اقلام تعهدی اختیاری
: کل اقلام تعهدی (سود منهای جریانهای نقدی)
: اقلام تعهدی غیر اختیاری
: کل اقلام تعهدی سال قبل