مخاطرات پرداخت نقدی یارانه، نظام یارانه قیمت عمومی، نظام یارانه کالایی

یارانه نقدی تضمین حداقل (سایت آفتاب )
۲-۷-۲ نظام یارانه کالایی :
هدف از برقراری این نظام اطمینان از دسترسی خانوارآسیب پذیر به حداقل نیاز مصرفی است .این نظام یارانه ای میل نهایی به مصرف بالاتری نسبت به نظام یارانه نقدی دارد اما هزینه آن بالاتر است . (هزینه حمل و نقل و انبار و…)(سایت آفتاب )
۲-۷-۳ نظام یارانه قیمت عمومی :
در این نظام منابع یارانه به کالاهای اختصاص می یابد که در سبد مصرفی فقرا نسبت غیر فقرا وزن بیشتری دارند . در این نظام از طریق واردات اقلام مشمول یارانه را به قیمت معینی خریداری می کنند واز طریق شبکه های توزیع به قیمت کمتر در اختبار در اختیار مصرف کنندگان قرار می دهند . (سایت آفتاب )
۲-۷-۴ نظام یارانه کالابرگی :
کالا برگ ها در بیشتر موارد با ارزش پولی مشخص در اختیار افراد قرار می گیرند تا کالای مشخص را خریداری کنند. امکان پذیری اجرای یارانه های کالا برگی به سه عامل نحوه انتخاب افراد واجد شرایط ، نحوه توزیع کالا برگها و نحوه استرداد آنها بستگی دارد. (سایت آفتاب )
۲-۸ یارانه در ایران و جهان :
یارانه در جهان با آغاز دخالت دولت در جهت تصحیح و هدایت امور اقتصادی در مسایل اقتصادی جامعه آغاز شد. این دخالت به طور عملی با شروع جنگ جهانی دوم کلید خورد . محدودیت های شدید منابع و توجه کردن دولت ها به بخش های خاصی در دوره های جنگ ، موجب شد که دولت ها به صورت عملی وارد بازار شوند و با خرید کالاها از تولید کنندگان به قیمت بالاتر از قیمت بازار ، نیازهای زمان جنگ را مرتفع سازند . این کار باعث افزایش قیمت ها شده و سبب از بین رفتن گروهی از جامعه می شد . دولت ها برای این که از فشار وارده بر اقشار آسیب پذیر بکاهند . با وضع یارانه بر برخی از کالاها ، از این اقشار حمایت کرده ، در نتیجه ، رفاه در جامعه به طور نسبی ، حکم فرما می شد .
در ایران نیز اگر چه سابقه اعطای یارانه را می توان در دوران صفویه جستجو کرد ؛ اما ایران اولین نظام سهمیه بندی همراه با یارانه را در زمان جنگ جهانی دوم تجربه نمود . اولین نهاد حمایت کننده که وظیفه آن اعطای یارانه بود ، در سال ۱۳۵۳ به علت ایجاد تورم ناشی از افزایش قیمت نفت تشکیل شد . وظیفه این نهاد حمایت مصرف کننده از نوسانات قیمتی و حمایت معقول از تولید کننده بود . البته اعطای یارانه در دوران بعد از انقلاب به خصوص در دوران جنگ تحمیلی نیز ادامه یافت به گونه ای که بزرگترین جنگ قرن بیستم از حیث زمانی ، با مدیریت یارانه و سهمیه بندی هدفمند ، بدون گزارش یک مورد فراگیر و قحطی به پایان رسید . ( رحیمی ، ۱۳۷۵ )
۲-۹ مخاطرات پرداخت نقدی یارانه‌ها :
قاعدتاً وقتی یارانه را حذف کنیم، از محل آن درآمدهایی حاصل می‌شود و آنگاه به‌این سؤال می‌رسیم که چگونه ‌این درآمد را هزینه کنیم؟ در این مورد، دو روش کلی برای هزینه کردن منابع یارانه‌ها داریم؛ یکی مستقیم و دیگری غیرمستقیم. بسیاری از کارشناسان با پرداخت مستقیم یارانه‌ها موافق نیستند چون پرداخت مستقیم به معنای تزریق نقدینگی به اقتصاد کشور است که عامل افزایش تورم است، ولی روش دیگر پرداخت غیرمستقیم است که تبعات منفی روش مستقیم را ندارد؛ مثلا قراردادن معافیت‌های مالیاتی که به‌طور غیرمستقیم قابلیت‌های قشرهای مختلف را افزایش می‌دهد و یا بحث سلامت در کشور که بسیار جای کار دارد. الان یکی از حلقه‌های مفقوده اقتصاد ما سلامت است .
مردم الان هزینه بسیار گزافی را بابت سلامت پرداخت می‌کنند. با وجود آنکه در برنامه چهارم تاکید شده بود که مردم ۳۰ درصد هزینه سلامت را پرداخت کنند، اما الان این رقم بین ۶۰ تا ۷۰درصد است. مسئله دیگر، بحث آموزش و کاستن از هزینه‌های آن است. بحث بسیار مهم‌تر، سرمایه‌گذاری است .
ریشه یارانه‌ها از انفال است که مربوط به همه مردم است بنابراین از محل این درآمد باید در کشور سرمایه‌گذاری برای اشتغال انجام دهیم. این موارد پرداخت غیرمستقیم، مواردی است که باعث می‌شود درآمد سرانه که یکی از شاخص‌های توسعه است، افزایش یابد. استفاده از این روش‌ها باعث می‌شود که هم به اقشار ضعیف آسیب وارد نشود و هم به آنها کمک شود و هم چرخه اقتصادی کشور به حرکت درآید. تزریق نقدینگی نهایتاً به افزایش قیمت‌هایی می‌ انجامد که این نقدینگی تکافوی آن را نخواهد داد ؛ یعنی در واقع عملاٌ هم قیمت‌ها را افزایش می‌دهیم هم پرداختی که انجام می‌دهیم، متناسب با نیازهای جامعه نخواهد بود. این در اقتصاد دنیا عملاٌ اتفاق افتاده و نظریه‌پردازان اقتصادی هم این را تایید می‌کنند.
ما اگر هم بازه زمانی را گسترده‌تر کنیم و هم پرداخت غیرمستقیم را افزایش دهیم به اجرای بهتر طرح کمک می‌کند، اما پرداخت مستقیم در جامعه تورم انتظاری ایجاد می‌کند. یارانه نقدی باید جزئی از بسته حمایتی باشد اما سهم آن باید کمرنگ‌تر از یارانه غیرنقدی باشد. (کاظمی ،۱۳۸۸ )
۲-۱۰ آسیب های پرداخت یارانه نقدی به خانوارها :
حداقل ۱۰ مورد آسیب اساسی به شرح زیر از پرداخت نقدی یارانه به خانوار (اگر به صورت گسترده بخواهد انجام شود) متصور و مورد انتظار است :
ایجاد نارضایتی شدید در مردمی که به هر دلیل پرداختی به آنها صورت نگرفته باشد‌.