فهرست فرهنگ لغت مردم کوچه و بازار قسمت دهم

دستشویی-توالت-مستراح

حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی

زن بردن-همسر گرفتن مرد

چاسان فاسان-آرایش-بزک

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

 

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

آماده‌باش(حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر)

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

 

پر کسی به پر کسی گرفتن-برخورد مختصری با کسی داشتن

جدا جدا-یکی یکی-جداگانه

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

آب مروارید-تار شدن عدسی چشم

چُل کلید-جام درویشان

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

پَلِه-پول

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

 

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

زیر آبی-زیرآبکی

چلچل-خال خالی-ابلق

 

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است
حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی

بخرج دادن-نشان دادن-مصرف کردن-جلوه دادن

دیگ به سر-لو لو

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

چشم کسی آب خوردن-امیدوار بودن-احتمال دادن

چله نشین-کسی که از خانه بیرون نمی آید-خانه نشین

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

تخم شر-مردم آزار- شرور

 
چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

خودفروش-فاحشه-خائن

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

 
بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

خواربار-ارزاق-خوراک

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

 

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

 

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن
جِر-اوقات تلخی-لج

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

دراز کش-افتاده-خوابیده

پنج تن آل عبا- پنج تن
چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

بالا کشیدن-مال کسی را به ناحق خوردن

ریز بینی-نکته سنجی-دقت

چرخ پایی-چرخ خیاطی که با پا به حرکت می افتد

 

جگرکی-جگر فروش

جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن

البرز-بلندقامت-دلیر

به هزار زحمت-با رنج بسیار-با سختی فراوان
خیر مقدم-خوش آمد

ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ

جیک زدن-اعتراض کردن-صدا در آوردن

جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن
از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن
چس دماغ-پر افاده-پر ادعا
چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

خاکشیر مزاج-غلامباره-سازگار با هر جریانی

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری
پاره آجر-شکسته ی آجر

از جگر گذشتن-نامردی کردن

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

 

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

چَکی-وزن نکرده-یک جا

رو به رو کردن-در برابر هم وادار به اظهار عقیده کردن

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

 

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن
به پیسی افتادن-دار و ندار خود را از دست دادن-فقیر و بیچاره شدن

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

حق شناسی-سپاس گزاری

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن
تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

دل دادن-دقت کردن-توجه کردن-عاشق شدن
دور از شما ب-لانسبت

رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن
خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند
دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

روغن زرد-روغن حیوانی

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض
آکَل-آقای کربلایی
 

از دهان گنده‌تر حرف زدن-گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن

پشت-نسل-فرزندان

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

 

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

 

چشمک زدن-بر هم زدن چشم به قصد ایما و اشاره

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

خیط کردن-نگا. خیت کردن

 

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

از حال رفتن(بی‌حال شدن، غش کردن)

جا انداختن-به سر جای خود آوردن

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

حساب کردن-پرداختن خرج
خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

 

 

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده

 

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

آب در جگر داشتن-توانایی مالی داشتن
بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن
بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

چول-بیابان

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

خربان-صاحب خر-خرکچی
به لج انداختن-به لجاجت انداختن

از شیر مادر حلال‌تر-چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه

ریگ دندان کسی شدن-مزاحم کسی شدن
خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

پِهِن بار کسی کردن-آبرو و ارزش و اعتبار نداشتن

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

جارچی گری کردن-دهن لقی کردن-خبری را منتشر کردن

جلو پوزه ی کسی را تیغه گرفتن-جلو فضولی های کسی را گرفتن

پرت شدن حواس-از موضوع دور افتادن

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

اِحلیل خوردن-فریب خوردن

 
حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن
 

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

زبان تر کردن-سخن گفتن

بقچه بندی-ران چاق

الانه-همین حالا-هم اکنون

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن
الکی-بی‌هوده-بی‌خود-دروغکی
چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

خیط کشیدن-خط کشیدن

دستم به دامنت-به یاری ات سخت نیاز دارم

پیش کسوتی-قدمت و برتری

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

 
تار و مار-متفرق-پراکنده

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

ازرق-چشم زاغ

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن
به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

حشری-شهوت ران-پر شهوت

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)
جن زدگی-دیوانه شدن-از حال طبیعی خارج شدن

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند
بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

چار دستی-قمار چهار نفری

دست دادن-پیش آمدن

چلچل-خال خالی-ابلق

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن
از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن(با دشمنی که دفع آن نمی‌توان، مدارا کردن)

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن
اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

اردک رفتن، غاز آمدن-دست از پا درازتر برگشتن

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار
رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت
چوب الف-نشانه ای که با کاغذ می سازند و لای کتاب می گذارند-لاغر و باریک
تو سر کسی زدن بر کسب-منت گذاشتن-به رخ کسی کشیدن
دست و دل کسی به کار نرفتن-میل به کار نداشتن

 

جُستن-چیز گمشده را یافتن

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

خالی بند-چاخان-دروغ گو

 
ادرار کوچک-شاش

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)

الحق-به‌راستی-حقیقتن

ژل-مایعی برای شکل دادن موی سر

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن
چارقد-روسری زنانه

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

به حرف کشیدن- به حرف آوردن کسی

 
دلگرم-علاقه مند-مشتاق

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن
دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

پا بریده بودن-ترک آمد و رفت کردن
پافنگ-نهادن ته تفنگ در کنار در حالت خبردار ایستادن
ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

راست آمدن-درست درآمدن حدس و پیش بینی

 

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

پُرتابل-قابل حمل

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

بقچه بندی-ران چاق

خدا به دور-پناه بر خدا

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن
خردمرد کردن-ریزه ریزه کردن

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

بامبول زدن-حقه سوار کردن

دوا درمان-مداوا-معالجه

به گوزگوز افتادن-پیر شدن-از خستگی زیاد از پای در آمدن

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری
دلقک بازی-مسخره بازی

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

پشت خاک انداز-بسیار کم-به اندازه ی پشت خاک انداز

برو برگرد-چون و چرا

 

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

اَتَر زدن(فال بد زدن)

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

جگر-عزیز-عزیز دلم
خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

حاشیه دار-کناره دار

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است
 

چِخ کردن-راندن سگ

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

آزار داشتن-انجام کاری به قصد اذیت دیگری-کرم داشتن

حاجی خرناس-لولو

 

ته مانده-آن چه که از خوردن باقی مانده است

بخرج دادن-نشان دادن-مصرف کردن-جلوه دادن

بادپا-تند رو-تیز تک

 

بی فک و فامیل-بی کس و کار

چتری-به شکل نیم دایره-قوسی

بازار مکاره-بازار موقت

خاله وارَس-آدم فضول

پخته-با تجربه-دنیا دیده
خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

اهل آن کار (کار بد)

در بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

زه زدن-بیرون شدن کمی رطوبت از مخرج-از زیر کار شانه خالی کردن-منصرف شدن

ته نشین-رسوب کرده

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

پته ی کسی را روی آب انداختن-راز کسی را فاش کردن-کسی را رسوا کردن
بند را آب دادن-فرصتی را از دست دادن-خود را لو دادن-رسوایی به بار آوردن

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

چانه لغ-نگا. چانه شل

افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو

تک و توک-به ندرت-کمی

از آب درآمدن-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

 

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

اهل بیت-اهل خانه-خانواده

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

بکُش بکُش-دعوا و مرافعه جمعی تا حد کشتن

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

ابتدا به ساکن(ناگهانی، بی‌مقدمه)

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

خدا نگهدار-خدا حافظ

رفتن تو هم-به فکر فرو رفتن-غمگین شدن-پریشان خاطر شدن

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

خاله شلخته-زن شلخته و بی احتیاط

 

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

 

 
درازکش کردن-رو در روی زمین دراز کشیدن

 
خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع
ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

 

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

 
آب در هاون کوفتن(کار بی‌هوده کردن)

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

 

خرج برداشتن-پول لازم داشتن

 
جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند
خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

حلال-زن یا شوهر

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

زیر جامه-زیر شلواری

ته نشین شدن-رسوب کردن

چِککی-فوری-به سرعت

حرف شنو-سر به را-مطیع

 

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

چشمداشت-توقع-انتظار

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

خانه تکانی-پاکیزه کردن خانه و وسایل خانه به صورنی اساسی در آغاز هر سال
بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

 

دوری-ظرف غذاخوری پهن

تیپا خوردن-رانده شدن
تشریف داشتن-حضور داشتن

پای کسی را از جایی بریدن-آمد و رفت کسی را از جایی قطع کردن

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

زیاده روی کردن-اسراف کردن-افراط کردن

 

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری
آلکلی-معتاد به الکل

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

 

تاتوله هوا کردن-به حیرت دچار کردن-به سکوت واداشتن

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

 

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

بی صاحاب مانده-صاحب مرده-وامانده

 

پیشت-آوازی برای راندن گربه

حیوون-نگا. حیوان

(به زبان کودکان) زخم شدن

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن